Prabhakar reflections

ہر شخص اپنے زندگی میں کچھ نہ کجھ بننا یا کرنا چاہتا ہے۔یہ الگ بات ہے کہ وہ ویسا کر یا پھر بن پاتا ہے کہ نہی۔ اہم سوال یہ ہے کہ ویسا کرنے یا پانے کے لیئے وہ ابھی سے کیا کر رہا ہے۔ اسے پانے میں اسکی کوشش کیسی ہے۔ اپنی چاہت کو پورا کرنے کے جانب اسکا علم کیا ہے۔ *********************************************** اگر ہم ان چند باتوں پر غور کرینگے تو ہم پاینگے کہ ہم آخرکار وہی بن پاتے ہیں جو کام ہم روز بروز کرتے ہیں۔ اگر ہم اسے دوسرے الفاظ میں کہین تو جس کام کو روز بلا ناغہ کرتے جاتے ہیں وہی ہمارا مستقبل طے کرتا ہے ۔ *********************************************** اس لیۓ ضروری ہے کہ ہم جو کام ہر دن کرتے ہیں اس پر ضرور غور کریں کہ وہ حساب سے چل رہا ہے کہ نہیں جو بطور منزل ہمنے اپنے لیے سوچ رکھا ہوا ہے یا پھر جسے حاصل کرنے کا ہم سپنا دیکھ رہے ہیں۔ *********************************************** راجیو رنجن پربھاکر ۳۰۔۱۔۲۰۲۴

بہار کے سابق وزیر اعلیٰ آنجہانی کرپوری ٹھاکر كا آج یوم پیدائش ہے ۔ اس موقع پر اُنہیں بھارت رتن  سے نوازا گیا؛ یہ جان کر بہت خوشی ہوئی۔  **************************************** اگر سیاست کا مطلب غریبوں کی خدمت اِس طرح سے کرنا کہ اپنے لیے کچھ بھی نہ کیاجائے، دکھاوے سے میلوں دور رہا جائے، اپنی ساری زندگی بنا آرام کئے غریب اور پسماندہ کے مفاد میں وقف کر دی جائے تو آج کے اِس دور میں ایسے رہنما کا ملنا مشکل ہی نہیں نا ممکن ہے۔ **************************************** ہم دل کی گہرائیوں سے ایسے سچھے لیڈر كو اپنا  خراج عقیدت پیش کرتے ہیں۔ **************************************** راجیو رنجن پربھاکر                                                          ٢٤.١.٢٠٢٤।

If you get success in a worldly sense of the term, be prudent enough to revisit the factors that gave you success. By saying this I mean to say that don't be swayed by the feeling of success that it's you alone who got it. But the irony is that you claim that it is entirely yours. Behind this so-called success contributors to that so-called success are many. But they stand ignored amidst the hype that surrounds this success. I feel that instead of taking entire credit to oneself one should think twice before you do so. ******************************** Here goes a story from the Mahabharata. Arjun and Karn were great Archers but at the same time a great rival of one another to the extent that they hated each other.  When Arjun began to think arrogantly that it was he who alone killed the unmatched warrior Karn who he abhorred the most,Krishna exhorted him that don't be swayed by the emotion of victory over his arc rival Karna.  In fact apart from the valour of Arjun the fact...

دفتر میں سرکاری کام میں حلا حوالی اور بدعنوانی کو روکنے کے لیے حکومت بہار سرکار کے جانب سے ایک قانون ریاستی اسمبلی میں پیش و پاس کرایا گیا۔ یہ قانون بہار لوک شکایت نوارن ادھکار ادھنیم ۲۰۱۵ کہلایا۔ اسے سال ۲۰۱۶ کے جون ماہ میں نافذ  کیا گیا تھا۔ ••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••• اس کے تحت بہار کا کوئی بھی سٹیزن ریاستی حکومت کے کسی دفتر میں اپنے اٹکے کام کے بابت اس ایکٹ کے تحت قائم لوک شکایت آفیس میں اپنی شکایت آف لائن یا آن لائن درج کرا کر اپنے کام کے حوالے سے اُس دفتر کے حاکم کو لوک شکایت نواران آفیسر(پی۔گی۔آر ۔او)کے سامنے حاضر کراکر اپنے اُس کام جو اُسکا اٹکا ہوا ہے کی سماعت پی۔گی۔آر۔او سے کرا سکتا ہے ۔ یہ اختیار اسے اس قانون کے زریعے حاصل ہے۔  اس قانون کا سب سے خوبصورت پہلو یہ ہے کہ پی۔گ۔آر۔او کو سماعت ٦٠ دنوں کے اندر پوری کرنا ہوتا ہے اور پھر سنوائی کے بعد آرڈر بھی جاری کرنا ہوتا ہے ۔ اس آرڈر کے خلاف شکایت داخل کرانے والے جو ایکٹ کے مُطابق پروادی کہلاتا ہے ،کو اپیل دائر کرنے کا حق ہے۔ یہ اپیل دو مراحل میں پوری ہوتی ہے۔ اگر شکایت سب ڈویژن یا اس کے نیچے کے آفس س...

आज का दिन हिन्दी के लिए बहुत महत्वपूर्ण है. तारीख़ १० जनवरी १९७५; इसी तिथि को नागपुर में पहली बार विश्व हिंदी सम्मेलन का आयोजन हुआ था जिसमें ३० से अधिक देशों के प्रतिनिधियों ने भाग लिया था. ऊपर ये लिखने का आशय है कि मात्र अंग्रेजी हीं अन्तरराष्ट्रीय भाषा नहीं है,यह प्रतिष्ठा हिंदी को भी प्राप्त है यदि हम इस तथ्य पर दृष्टि डालें कि हिंदी न केवल भारत की राजभाषा है अपितु यह मारीशस, सूरीनाम, गुयाना, फ़िजी, त्रिनिदाद, नेपाल आदि देशों में भी बोली जाती है. हिंदी के उत्थान के लिए भारत के इतर भी क‌ई देशों में ऐसी संस्थाएं हैं जो इसके विकास एवं प्रसार के लिए प्रयासरत हैं. मारीशस हिंदी संस्थान,विश्व हिंदी सचिवालय एवं हिंदी सोसायटी, सिंगापुर, हिंदी परिषद नीदरलैंड्स जैसी कई संस्थाएं अपने कौशल एवं सामर्थ्य से हिंदी के विकास के लिए वैश्विक स्तर पर प्रयत्नशील हैं. **************************************** यह हिंदी की विशेषता हीं थी कि जिसने फादर कामिल बुल्के को आकर्षित किया.सर्वप्रथम अंग्रेजी-हिन्दी शब्द कोष बनाकर उन्होंने हीं हिंदी साहित्य को पाश्चात्य देशों में ले जाने का महत्वपूर्ण कार्य किया जिससे ...

ہمیں وے چیزیں ضرور کرنا چاۂے جو ہمیں خوشی فراہم کرتی ہوں۔ واضح رہے کہ اگر وہ خوشی کسی دوسرے کا دل دکھا کر یا حق و حصّہ چھین کر حاصل کیا گیا ہو یا کیا جا رہا ہو تو ایسی خوشی آخرکار بربادی کا سبب بنتی ہے ۔ اس لیے آدمی کو ہمیشہ اس بات کا خیال رکھنا چاہئے کہ وہ جو کچھ بھی کر رہا ہے اس سے کسی کو کوئی نقصان یا تکلیف تو نہیں پہنچ رہا ہے ۔ اگر ایسا ہے تو وہ اس پر غور فرمائیے اور ضرورت کے مطابق اپنے کارکردگی میں تبدیلی لاے۔  لیکن جب اسکا جو کام ہے اس سے اگر اسے خود خوشی بھی مل رہا ہو اور لوگوں کو بھی فائیدہ ہو رہا ہو تو کہنا ہیں کیا! بیشک اسے وہ جاری رکھے۔ایسے لوگ سماج میں عزت کے حقدار ہوتے ہین۔ اور سماج انہیں عزت دیتا بھی ہے۔ بعض لوگ ایسے بھی ہوتے ہیں جو اپنا نقصان کی پرواہ نہ کر سماج کے مفاد میں سوچتے ہیں اور کرتے ہیں۔ ایسے لوگوں کی تعداد بہت کم ہوتی ہے۔ یہ چند لوگ سماج کے بیشقیمتی ہیرے جواہرات ہوتے ہیں۔ انکا ایک ہیں واہد مقصد معاشرے کی خدمت کرنا؛    تشکیل اصلاح و ترقی کو فروغ دینا ہوتا ہے۔                        ...

प्रभु! मैं अपनी वाणी पर नियंत्रण कर न सका; इस वजह से जग में किसी का प्रिय हो न सका; कभी अपनों ने कहा मैं कुछ भी बोल देता हूॅं कभी ग़ैरों ने कहा कि मेरा बोलना सही नहीं रहता; कभी-कभी तो बेवजह अपमानित भी हुआ; जहां भी गया लोगों को मैं प्रायः खलता हीं रहा; ज्यादा लोगों को मेरी बात जंची हीं नहीं, अच्छी हीं नहीं लगी.                *** तो मैंने भी अब सोच लिया है प्रभु! मैं सिर्फ वे जो पूछेंगे उतना हीं कहूंगा, उतना हीं बोलूंगा; बातचीत तो बिल्कुल भी नहीं करूंगा  **** अब मैं बातचीत करुंगा तो तुम्हारे साथ; हॅंसूंगा तो तुम्हारे साथ; झगड़ूंगा तो तुम्हारे साथ; लड़ूंगा तो तुम्हारे साथ; मज़ाक भी करूंगा तो तुम्हारे साथ  और हाॅं! रोऊंगा भी तो तुम्हारे हीं चरणों में.   **** मुझे मालूम है तुम मेरी उन बातों का बुरा नहीं मानोगे; क्योंकि तुम नीयत देखते हो अदायगी नहीं  मेरी बातों से नाराज़ भी तुम शायद न होगे और अपमानित तो तुम किसी को करते हीं नहीं सो मुझे क्यों करोगे!                -राजीव रंजन प्रभाकर.

 اردو دارکٹوریٹ کے تمام کارکن، افسران واساتذہ کو میرا آداب و سلام پہونچے۔  انگریزی نیا سال مبارک ہو۔ ******************************************************* تعلیم ایک ایسی چیز ہے جو تا عمر چلتی رہتی ہے۔ آدمی کو صبر سے دھیرے دھیرے تعلیم کی راہ پر بڈھنا زاری رکھنا چاہئے ۔ تعلیم حاصل کرنے والوں کے لئے صبر کا ہونا ضروری ہے۔ ******************************************************* ہمارا اردو لرننگ کلاس اسکا بہترین نمونہ ہے ۔اب تک اس ٹرنیگ کورس کا ٣٤ کلاس ہو چکا ہے ۔ اس کورس میں ایسے طلبہ بھی اردو سیکھ رہے ہیں جو سرکاری سرویس سے رٹایر ہو چکے ہیں۔ یہ بتاتا ہے کہ انمیں خواہیش کے ساتھ صبر بھی کتنا ہی! ******************************************************* انسان کی زندگی میں صبر بہوت اہمیّت رکھتا ہے۔ اسکے  بدولت انسان ایک طرف تو بڑی سے بڑی مصیبت کو جھیلنے میں کامیاب ہوجاتا ہے وہی دوسری ترف صبر سے اپنا کام کرتے کرتے وہ بلندی پر جا پہونچتا ہے۔ *******************************************************  اسکے علاوہ یہ بھی عرض کرنا ہے کہ یہ ضروری نہیں کہ ہم جیسا سوچیں ویسا ہوتا ہ...

زندگی میں پریشانی کا آنا کوئی انہونی بات نہی ہے۔پریشانی ہر انسان کے حیات کا حصّہ ہے ۔پریشانی ہر کسی کو کبھی نہ کبھی کسی نہ کسی شکل میں پیش آتی ہی ہے۔                                         ------- ضرورت اس چیز کی ہے کہ ہم یہ دیکھیں کہ پریشانی کے دوران ہمارا دماغ کس طرح کام کرتا ہے اور اسکا توازن کیسا ہے۔ اش دوران ہمارا دماغ سہی طریقہ سے چلے یہ ہماری زمہ داری ہونی چاہیئے ۔ اسلیے اہم یہ ہے کہ ہم وے چیزیں جو پریشانی پیدا کرتی ہیں اس پر غور کر اسے پہچاننے کی کوشش کریں ۔اسکے بعد ہم اپنے ہنر و علم سے اسکا حل تلاشین۔پھر پورے طاقت سے اس کیفیت پر عمل کرنا شروع کر دیں جو بطور حل ہمنے سوچ رکھا ہو۔                                          -------  لیکن ان ساری باتوں کے ساتھ اوپر والے سے دعا مانگنا نہیں بھولنا چاہئے۔سچے دل سے مانگی گئی دعا ضرور قبول ہوتی ہے۔         ...

अद्य गीता जयंती अस्ति. सनातन धर्मावलंबी अपि च आस्तिक जनानां कृते एषा जयंती अति महत्वपूर्ण: भवति. शास्त्रानुसार प्रत्येक संवत्सरस्य मार्गशीर्ष मासे एकादश्यां तिथौ गीता जयंत्या: आयोजनम् भवति.   मान्यतास्ति यत इत्यैव तिथौ भगवान कृष्ण: मोहसंतप्त पार्थाय उपदिष्टवान. तत्पश्चात अर्जुनस्य मोहादि नष्टोऽभूत: एवं प्रकारे संज्ञाप्राप्त अर्जुन: युद्धक्षेत्रे स्वकर्तव्यकर्म सम्पादितुम् समर्थोऽभवत्. पश्चाद् तानि उपदेशानि महर्षि वेदव्यास: श्लोकरूपेण संकलितवान.  तदनुसार ‘श्रीमद्भगवद्गीता’ ग्रंथ रूपेण जनानां कल्याण कृते उद्भूत:.  अतएव नैव श्रीमद्भगवद्गीता एक: सामान्य धार्मिक ग्रंथ:  कारणोऽपि सुस्पष्ट: अस्ति.  यतोहि अन्ये शास्त्राणि विदुषाम् श्रमोत्पाद सन्ति परञ्च भगवद्गीता श्रीभगवान स्वयं अर्जुन प्रति कथितवान. अस्तु इदम् एक: अतुलनीय ग्रंथ:.... *************************************************************** ग्रंथकार महर्षि वेदव्यास: ग्रंथस्य अधिकृते स्वयं इदम् उदघोषितवान यत्—      गीता सुगीता किमन्यै:शास्त्र विस्तरै:।      या स्वयं पद्मनाभस्य मु...

وہاں عہدہ کی قیمت ہے آدمی کی نہیں کیوں جاے وہاں جہاں ہم ہمیں نہ رہیں

महाराज जनक द्वारा अपनी पुत्री सीता के विवाह हेतु आयोजित स्वयंवर समारोह नानादेशीय आगंतुक राज-समाज से खचाखच भरा था. गाल बजाने वाले सारे राजा पराभव को प्राप्त हो चुके थे. सम्पूर्ण नृप समाज नीचे सिर झुकाए अपने स्थान पर बैठ चुका था.  धनुष को तोड़ने की बात तो दूर शिवजी के उस पिनाक धनुष को भूमि से तिल भर भी वे छुड़ा न सके; पहले अकेले फिर सब मिलकर भी. इधर रावण और बाणासुर भी धनुष को देख चुपके से निकल गये. ************************************************* संताप और रोष से भरे जनक कहने लगे-मैं समझ गया.ये धरती अब वीर विहीन हो गई है. मेरी पुत्री से विवाह की कामना लिए मनुष्य रूप धारण कर देवता तथा राक्षस पर्यंत इस स्वयंवर में सम्मिलित हुए. द्वीप-द्वीप का नृप समाज मेरी लक्ष्मीरूपा पुत्री से विवाह की कामना लिए अपने भाग्य आजमाने के लिए यहां आया.  किंतु यह मेरे लिए आश्चर्य एवं क्षोभ दोनों का विषय है कि इन बड़े-बड़े रणबीर एवं रणधीर राजाओं में कोई भी धनुष तोड़ने की बात तो दूर उसे भूमि से तिल भर भी न छुड़ा सका!   समय रहते मुझे इसका यदि किंचित भान मात्र हो जाता कि अब यह धरती वीर विहीन हो च...

اردو کے بارے میں بہت غلط فہمی عوام کے بیچ ہے ۔کئی لوگ اسے ایک خاص مزحب سے جوڑ کر دیکھتے ہیں وے سمجھتے ہیں کہ اردو مسلمانوں کی زبان ہے ۔یہ چیزوں کو غلط نظریے سے دیکھنا ہوگا ۔ اگرایسا ہوتا تو بنگلادیش ملک کی قومی زبان اردو ہوتی۔ ہم سبھی جانتے ہیں کہ وہاں کا نیشنل لینگویج بانگلہ ہے نہ کہ اُردو۔  ۔دراصل ہندی اور اردو دونوں خالص ہندوستانی زبانیں ہیں و دونوں زبانوں کا آپس میں رشتا دو سگی بہنوں کا ہے۔ ہاں! دونون زبانوں کا جو اسکرپٹ ہے اسکے متللک ہم یہ بھلے ہیں كه لیں کہ اُن دونوں اسکرپٹ کا اورجن اہلدا ہے ، بہرحال اگر انکو ہم زلف کہیں تو کوئی حرج نہیں ۔ راجیو رنجن پربھاکر ١١.١٢.٢٠١٣

The 3-day Rajgir Mahotsav concluded yesterday. After the program was over in the night and before returning to the headquarters, I chose to roam through the mela ground where I got attracted by a tea stall being run under the open sky of the mela ground.  The tea-seller happened to be a talented folk artiste of his own kind. In order to entertain his customers, the tea-seller while serving tea,wore an interesting get-up and often took to dancing in accordance with the music & lyrics of the songs that were mostly patriotic.  To me it was no less entertaining than those performed a short while ago from the mainstage.  But you know branding with name & fame matters and when it matters it matters immensely and that too in all walks of life. It's the effect of this branding that an artiste performing from the mainstage gets paid in million while the other, being out of that pandal covered mainstage, had to take recourse to selling tea and dancing & singing simultan...

ایک ہوتے ہیں صاحبِ دفتر ۔یہ دفتر کے حاکم ہوتے ہیں۔ یہ  آپکو کوئی غلطی پر ڈانٹ دیتے ہیں، پھٹکار دیتی ہیں ، لعنت بھیجتے ہیں اور گرم ہونے پر نہ جانے کیا کیا اپنے ملازم کے ساتھ سلوک کرتے ہیں جسے بتانا بھی مشکل کام ہے ۔ معاف کرنا عموماً انکے فِطرت میں شامل نہیں ہوتا ہے۔یہ جو صاحبِ وقت ہوتے ہیں اُنکا اقبال دھیرے دھیرے وقت کے ساتھ ختم ہو جاتا ہے ۔ **************************************************** وہی دوسری طرف جو اس پورے کائنات کا حاکم ہے وہ صاحب دنیا ہے ۔  صاحبِ دنیا کا اقبال لافانی ہے ۔وہ نہ صرف نیک دل ہے بلکہ کسی غلطی کو معاف کرنا اُسکی خصوصی فطرت ہے۔ آپ کوئی غلطی کرکے اگر سچے دل سے اس صاحبِ دُنیا سے معافی مانگ لیتے ہیں تو وہ ہمیں معاف کر دیتا ہے آور صفت یہ کہ وہ اسکا احسان بھی نہیں جتاتا ہے ۔وہ کبھی اپنے بندے کو ذلیل نہیں ہے نہ ہیں نفرت کرتا ہے۔ ایسے صاحب کی خدمت اپنے بہتر کارکردگی کے زریعے کرنا ہمارا فرض بنتا ہے۔ آپ ہی بتائیں اس پوری دھرتی پر ایسا کون صاحبِ ہے ؟      راجیو رنجن پربها کر۔  

سیکھنے کا جو مزہ ہے اُسے الفاظ میں ہو- ب- ہو بیاں کرنا بہت مشکل ہے ۔آپ چاہے جو کُچھ سیکھ رہیں ہوں سیکھنے کے بعد ایک الگ قسم کا سکون ملتا ہے ۔ بات اگر کوئی نئی زبان سیکھنے کی ہو تو اُسّے رُوحانی خوشی حاصل ہوتے ہے ۔ اسکے علاوہ جب ہم کوئ زبان نیانیاسکھتے ہیں تو ہمارے دماغ کے سبھی شعبے ایکایک حرکت میں آ جاتے ہیں۔ اسکا فائدہ یہ ہوتا ہے کہ دماغ ہمیشہ درست و الرٹ رہتا ہے اورایک لمبی عمر تک سہی طریقےسے کام کرتارہتاہے۔ سیکھنے کی کوئ عمر نہیں ہوت ۔ اسکے لیۓ ریسورس کی کمی اڑے نہیں آتی ہے بشرطِ کے ہمارا جذبہ کمزور ن ہو ۔ راجیو رنجن پربھاکر

हम जतय कत‌उ रहैत रही अपन जनमदिन’क अवसर पर प्रत्येक वर्ष अपन सबसे पैघ भाय “भैयाजी” कऽ फोन कय हुनका सॅं आशीर्वाद अवश्य लऽ लैत छलहुॅं.  आब भैयाजी नहिं रहलाह.  अस्तु आय अपन जनमदिन पर हम घर में भैयाजी सॅं छोट किंतु हमरा सॅं जेठ भाय जिनका हम सबगोटय “भैया” कहैत छिए, तिनका फोन केलहुॅं. सोचलहुॅं जे “भैयाजी”तऽ छैथ नहिं से नहिं तऽ “भैये” के फोन पर गोर लागि के हुनकर आशीर्वाद लऽ लेल जाय.  हमर “भैया” आब सेहो स्टेट बैंक के मैनेजर पद सॅं रिटायर भऽ गेल छथि. ******************************************************* फोन पर  हम- भैया! गोर लगै छी. भैया- खुश रह. कि हाल-समाचार? हम- आय हमर जनमदिन छिए ने ताहि लऽ कऽ भोरे भोर फोन हम केलहुॅं अछि. भैया-वाह! वाह! आनंद रह. एकटा बात पूछैत छियो से कहऽ हम-पुछू. भैया- नीन(नींद)होयऽ नै? हम-हॅं खूब नींद हो‌इय. सात-आठ घंटा रोज सुतय छी. भैया-तखन पचैयो में कोनो दिक्कत तऽ नहिए होयत हेतऽ? हम- नहि. कोनो दिक्कत नहीं होय यऽ. काल्हियो आधा किलो मोटका छाल्ही वला दही चूड़ा संग खेने छलहुॅं. हफ्ता में एक बेर माछो-भात भैये जाय छै. पचै(digestion)में ते कोनो समस्या नहीं ब...

ट्रेन के सेकेंड क्लास के कूपे में बैठा हूॅं. पटना जा रहा हूॅं. कल दीवाली का त्योहार है. पटना में पत्नी को छोड़ कर और कोई नहीं है,बेटी भी पढ़ाई के सिलसिले में बाहर हीं है. पर्व-त्यौहार के आकर्षण, उमंग और उत्साह का उम के साथ धीरे-धीरे कम होता जाना अनहोनी बात नहीं है. यही त्योहार था जब एक महीना पहले से ही पाईं-पाई जमा कर पटाखा खरीदना होता था;उसे घर के लोगों से छिपा कर छत पर धूप में सुखाना होता था, वगैरह-वगैरह. फिर पटाखा फोड़ने का कम्पिटीशन! हम हीं क्या; हमारे समय के लड़कों का कमोवेश वही कार्यकलाप था जो मैंने उपर कहा.  आज की तरह टीवी-मोबाइल-कम्प्यूटर वगैरह तो था नहीं जिसमें बच्चे जनमते हीं डूबे रहते हैं. ******************************************************* ट्रेन में कोई खास भीड़ नहीं थी. सीट भी आसानी से मिल गई. त्योहार की वजह से लगता है जिन्हें घर जाना था इससे पहले जाने वाली गाड़ी से निकल ग‌ए.  ट्रेन में रोज की सवारी करने वाले हीं अधिक थे. उनकी संख्या भी कुछ खास नहीं थी. वैसे दैनिक यात्री के लिए यह इंटरसिटी एक्सप्रेस बहुत उपयोगी है. मुझे भी जब सप्ताहांत में जब कभी पटना जाना होत...

What an older person says with respect to an issue is not necessarily always correct. However the view that is expressed by an old person must be respected even when the view is found not that much fit to be worked upon. While setting aside such view,care should be taken that it must not offend the one offering such suggestions.  It could be done best by ignoring it or to say the least; by avoiding any such questions in terms of "why" and "what for". I am referring to a proposal made by Respected shree Narayan Murthy sir who goes to advocate 70 hours work week for youths. *******************************************************  Such types of unreasonable suggestions only serve to encourage over-enthusiastic but less enlightened profit-passioned employers. They will feel emboldened to set more unfavorable conditions for their employees.  Needless to say it will amount to their exploitation in a veiled manner. ************************************************* Besides,...

ऐसे अनगिनत लोग हैं जो ईश्वर की सत्ता को नकारते हैं.उन विद्वानों का मानना होता है कि प्रकृति हीं सब कुछ है. जो कुछ भी दिखता है या नहीं भी दिखता है,वह सभी प्रकृति का हीं नानाविध परिवर्तित रूप है.  किंतु यह आंशिक रूप से हीं सही है. प्रकृति की यही जो परिवर्तनकारिणी शक्ति है तथा उस शक्ति का जो अधिष्ठान है, वही ईश्वर है.  उपरोक्त को भगवद्गीता इस श्लोक में 'शाखाचंद्रन्याय' से प्रतिपादित किया गया है. ईश्वर: सर्वभूतानां हृद्देशेऽर्जुन तिष्ठति। भ्रामयन्सर्वभूतानि यन्त्ररूढ़ानि मायया।। भावार्थ-ईश्वर सभी के हृदय में विराजमान है. सभी का मतलब सभी- हाॅं!जड़ और चेतन दोनों. वे ईश्वर हीं हमें आपको और अन्य सभी को यंत्रवत अपनी इच्छा से (जिसे उपरोक्त श्लोक में माया कहा गया है) अपने अदृश्य हाथों से घुमा-घुमाकर नचा रहे हैं. ******************************************************* चलिए यह तो हुई शास्त्रोक्त बातें. कुछ अनुभव की बात भी कर लेते हैं जो हमारा आपका और सभी का अनुभव है और यह अनुभव कोई नया नहीं है. अनुभव कहता है कि हमारे जीवन में सब कुछ वैसा नहीं होता जैसा कि हम-आप चाहते हैं चाहे आपके पास पुरं...