गीता जयंती
अद्य गीता जयंती अस्ति. सनातन धर्मावलंबी अपि च आस्तिक जनानां कृते एषा जयंती अति महत्वपूर्ण: भवति. शास्त्रानुसार प्रत्येक संवत्सरस्य मार्गशीर्ष मासे एकादश्यां तिथौ गीता जयंत्या: आयोजनम् भवति.
मान्यतास्ति यत इत्यैव तिथौ भगवान कृष्ण: मोहसंतप्त पार्थाय उपदिष्टवान. तत्पश्चात अर्जुनस्य मोहादि नष्टोऽभूत: एवं प्रकारे संज्ञाप्राप्त अर्जुन: युद्धक्षेत्रे स्वकर्तव्यकर्म सम्पादितुम् समर्थोऽभवत्.
पश्चाद् तानि उपदेशानि महर्षि वेदव्यास: श्लोकरूपेण संकलितवान.
तदनुसार ‘श्रीमद्भगवद्गीता’ ग्रंथ रूपेण जनानां कल्याण कृते उद्भूत:.
अतएव नैव श्रीमद्भगवद्गीता एक: सामान्य धार्मिक ग्रंथ:
कारणोऽपि सुस्पष्ट: अस्ति.
यतोहि अन्ये शास्त्राणि विदुषाम् श्रमोत्पाद सन्ति परञ्च भगवद्गीता श्रीभगवान स्वयं अर्जुन प्रति कथितवान. अस्तु इदम् एक: अतुलनीय ग्रंथ:....
***************************************************************
ग्रंथकार महर्षि वेदव्यास: ग्रंथस्य अधिकृते स्वयं इदम् उदघोषितवान
यत्—
गीता सुगीता किमन्यै:शास्त्र विस्तरै:।
या स्वयं पद्मनाभस्य मुखपद्माद्विनि:सृता।।
***************************************************************
सत्यं वदामि ग्रंथस्य महत्तादि विस्तृत वर्णनम् मया कृते किञ्चिदोऽपि न सम्भव: अस्ति. इदम् भुवन भास्करस्य हेतौ दीपदीर्शनम् समतुल्यम्.
इत्यैवमात्र अहं कथितुम् शक्नोमि यत् ग्रंथे सप्तशत श्लोकानि संति तथा इदम् अष्टादश अध्यायेषु विभाजित: अस्ति.
गीताया: प्रत्येक अध्याय: एक: विशिष्ट योग: नाम्ना प्रचलित: अस्ति.
संक्षेपत: एतानि निम्नवत सन्ति.
प्रथम अध्याय-अर्जुन विषाद योग:
द्वितीय अध्याय-सांख्य योग:
तृतीय अध्याय-कर्म योग:
चतुर्थ अध्याय-ज्ञान कर्म संन्यास योग:
पंचम अध्याय-कर्मसंन्यास योग:
षष्ठम् अध्याय- आत्मसंयम योग:
सप्तम अध्याय-ज्ञानविज्ञान योग:
अष्टम अध्याय-अक्षरब्रह्म योग:
नवम् अध्याय-राजविद्याराजगुह्य योग:
दशम अध्याय-विभूति योग:
एकादश अध्याय-विश्वरूपदर्शन योग:
द्वादश अध्याय-भक्ति योग:
त्रयोदश अध्याय-क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभाग योग:
चतुर्दश अध्याय-गुणत्रयविभाग योग:
पंचदश अध्याय-पुरूषोत्तम योग:
षोडश अध्याय-दैवासुरसम्पद्विभाग योग:
सप्तदश अध्याय- श्रद्धात्रय विभाग योग:
अष्टादश अध्याय-अक्षरब्रह्म योग:
****************************************************************
गीताया: अध्ययनम् मनुष्ये पुरूषार्थं उद्घाटयति. अनेन साधकस्य असफाल्यं दु:खम् क्षीणयति.
गीता मनुष्यानां आत्मबलम् प्रकाशयति वर्धयति च.
गीतापाठ: अपि च अस्य अध्ययन: तु प्रत्येक विद्यार्थिन: मानसिक विकासार्थ एवं तदनुरूपे सकललोक कल्याणार्थ राष्ट्रनिर्माणार्थ च सर्वतोभावेन उपयोगी भविष्यति.
तस्मात् सर्वे जना: इदम् अवश्यमेव पठितव्यम्.
इत्यलम्
राजीव रंजन प्रभाकर:
२२.१२.२०२३.
(गीता जयंती)
Comments